Kritik: Inception

Dikkat!! Bu yazıyı filmi izlememiş olanlar okumasın, okursa da küfür etmesin lütfen..

Bazı filmler vardır, izlecinin hayata bakışını değiştirir. Bazı filmler vardır, izleyicinin sinemaya bakışını değiştirir. Bazı filmler vardır izleyenin hayatını değiştirir. Bunlar iyi, hatta önemli filmlerdir. Ama bir de "büyük" filmler vardır, onlar yukarıda saydığım etkilerin hepsini birden yapar. Ne yazık ki Inception bu filmlerden değil. İyi bir film muhakkak, hatta belki önemli olduğunu bile söyleyebilirim ( çok da hevesli olmamakla birlikte ) ama büyük bir film asla değil.

Jonathan Lehrer filmin tamamının bir rüya olduğunu iddia ediyor. Kendisi önemli bir sinirbilimci. Filmi kendi açısından yorumlarken böyle bir sonuca varmış olması çok şaşırtıcı değil ve haklı da olabilir. Bir başkası da sinemanın zaten bir rüya olduğunu iddia edebilir elbette. Ya da tüm sanatın, tüm yaratının. Bu anlamda filmin bir rüya olduğu tezi ilginç ama çok da büyük bir buluş değil doğrusu. Öte yandan herşeyin bir rüya olduğu tezi izlediğimiz filmi eleştirmeyi de imkansız hale getiriyor ve bu da hiç sevmediğim bir şey. Tabii ki yorumlamak mümkün ( rüyalar yorumlanmak için değil midir zaten ?) ama rüya denilen deneyimin dramatik mantığa uymak zorunda olmadığını düşünürseniz ele avuca gelmez bir şeyle karşı karşıya olduğumuzu kabul edersiniz. Yani eleştirmeye kalktığınız, ya da hatalı olduğunu işaret ettiğiniz herşey bir anda "ama bu bir rüya" savıyla duvara toslayacak. Oldu.

Yine Lehrer'in kaynak gösterdiği Devin Farci ( Chud.com) Inception'ın "film çekmek üzerine çekilmiş bir film" olduğunu iddia ediyor ki, bu biraz daha ilginç. Farci, Leonardo DiCaprio'nun bir röportajında Inception'ın Fellini'nin başyapıtı 8 1/2'a benzettiğini hatırlatıyor ve filmin soygun ekibinin tıpkı bir çekim ekibi gibi yapılandırılışına dikkat çekiyor. Buna göre, Cobb filmin yönetmeni; araştırmaları yapıp, ekibini nerede uyuyacağını saptayan Arthur da yapımcısı. Mimar Ariadne filmin senaristi, Eames ise oyuncusu ( madem ki başkasının rolünü üstleniyor ). Filmin teknik sihirbazı ise tabii ki Yusuf. Gelelim Saito ve Fischer'e. Bunların da ilki filme para yatıran kapitalist zengin ( hani zırt pırt "nasıl gidiyor" diye sete gelkmek isteyen ) ve diğeri de hedef, yani izleyici. İzlediği rüyadan ( filmden ) etkilenen, değişen ( en azından varsayımsal olarak ) insan. Tam ikna edici olmamakla beraber güzel bir çözümleme yapmış Farci. Ama yine de bu okumaların biraz zorlama olduğu kanaatindeyim. Daha da ileri giderek, büyük filmlerin bu okumalara ihtiyacı olmadığını düşünenlerdenim açıkçası. Ama bu apayrı bir tartışma konusu ve yanılıyor da olabilirm, önemli değil.

Inception ile ilgili olarak benim asıl takıldığım nokta filme olduğundan fazla önem atfediliyor oluşu galiba. Evet iyi bir film ama bazılarının iddia ettiği gibi yüzyılın en muhteşem filmi falan değil. Son 10 yıl içinde beni Inception'dan daha fazla heyecanlandıran birçok film seyrettim ve bazılarında da Christopher Nolan imzası vardı üstelik. Bence The Prestige ve The Dark Knight kesinlikle Inception'dan daha fazla etki bırakmış filmler benim üzerimde. Sanıyorum Nolan'dan önemli bir adım bekliyordum ve Inception'da bunu görememek beni hayal kırıklığına uğrattı. Yoksa beğendiğim bir film hakkında, sırf dünyamı altüst etmedi diye, bu kadar uzun ve neredeyse olumsuz yargılar içeren bir yazı kaleme almazdım. Anlaşılan ben bir David Lynch hamlesi bekliyormuşum Nolan'dan. Lynch'i taklit etmesi anlamında söylemiyorum elbette, sinemasını benzersiz kılması manasında yapıyorum bu benzetmeyi. Üstelik Inception'ın çokça övülen mekan tasarımlarının da son derece sıradan kaldığını düşünüyorum. Bunlar düşsel mekanlar mı allah aşkınıza? Gilliam'ın Brazil'ini izleyin çok rica ederim ve düşsel mekan nasıl olur ondan sonra konuşalım. Evet, tüm kentin kendi içine katlanması imgesi çok etkileyici ama hikayenin içinde bir işlevi olmadığı sürece çok anlamlı gelmiyor doğrusu. James Bond bile Q'nun ona küçük demolarla tanıttığı teknolojik oyuncakları mutlaka kullanır ve bu sayede hayatı kurtulur, ama nedense burada o eğilip bükülen mekanlardan biz bir işlev çıkaramıyoruz. Ya da çıkarıyoruz ama olmasa da olur kabilinden.

Bir de bu kadar düşsel bir yapının ne kadar tıkır tıkır gittiğini fark ettiniz mi? En heyecanlı rüyalarımızı bile bölük pörçük hatırlıyoruz ama hernasılsa bu filmde herşey alabildiğine düzenli, sıralı, disiplinli. Akademik neredeyse. Fazla kitabi, tüm o aşk, delilik, intihar, tutku gibi yoğun duygulanımlara rağmen. Bunu aslında eleştirmek için söylemiyorum, sadece dikkatimi çeken tuhaf bir ayrıntıydı. Buradan hareketle aslında filmin kendi içinde hemen herşeyi açıklamış oluşu da beni mutsuz etti açıkçası. Ama bu çok kişisel bir rahatsızlık elbette, bir gereklilik ya da eksiklik değil. Daha fazla uzatmamak adına kısa kesiyorum ve son olarak şunu söylemek istiyorum; bir film uzun zaman aklınızda kalıyorsa ve hemen tekrar izleme isteği uyandırıyorsa sizin için önemli bir filmdir. Bu öyle olmadı maalesef. ****